Niniejsze opracowanie skierowane jest do osób odpowiedzialnych w szpitalach za klimatyzację sal operacyjnych oraz za czystość mikrobiologiczną.
- Przedstawienie problemu: Jedną z dróg rozprzestrzeniania się zakażeń wewnątrzszpitalnych jest powietrze na sali operacyjnej. Mikroorganizmy chorobotwórcze znajdujące się w powietrzu mogą pochodzić ze źródeł zewnętrznych w stosunku do sali, jak również ze źródeł wewnątrz samej sali operacyjnej (operowany pacjent, personel itp.).
- Rozwiązanie: Metodą, dobrze znaną i sprawdzoną, pozwalającą na wyeliminowanie tego niebezpieczeństwa jest tłoczenie na salę operacyjną (oraz inne pomieszczenia czyste) sterylnego, pozbawionego mikroorganizmów powietrza. Jeśli instalacja klimatyzacyjna jest poprawnie zaprojektowana i wykonana, czyste powietrze nawiewane do sali usuwa z pomieszczenia unoszące się w powietrzu zanieczyszczenia stałe, w tym mikroorganizmy. Mikroorganizmy są usuwane poza obręb sali w sposób ciągły, niezwłocznie po ich emisji, zmniejszając w ten sposób ryzyko zakażenia pacjenta.
Jednak jest jeden warunek podstawowy: nawiewane powietrze musi być rzeczywiście sterylne. Decydujące znaczenie ma tutaj właściwa praca filtrów powietrza wysokoskutecznych (HEPA) zamontowanych na nawiewie do pomieszczenia. Aby to sprawdzić, niezbędne jest wykonanie walidacji.
- Walidacja Zakres walidacji niezbędny dla zapewnienia odpowiedniej czystości powietrza na sali jest następujący:
- weryfikacja dokumentacji towarzyszącej filtrom HEPA
- badanie szczelności osadzenia oraz integralności filtrów HEPA
- badanie klasy czystości pyłowej pomieszczenia
03.1. Weryfikacja dokumentacji filtrów HEPA Filtr HEPA jest najważniejszym elementem instalacji zapewniającym sterylność powietrza. W toku walidacji sprawdza się brak uszkodzeń filtru oraz szczelność jego mocowania, nie ma natomiast możliwości weryfikacji klasy filtru. Dlatego też niezbędne jest, przed przystąpieniem do pomiarów, sprawdzenie kompletności i poprawności dokumentacji filtrów HEPA.
Zgodnie z wymogami normy PN-EN 1822: 2009 każdy filtr HEPA powinien posiadać indywidualny dokument: protokół z jego badania u producenta, zawierający m.in.:
- nazwa producenta,
- numer fabryczny,
- identyfikacja metody badania oraz wykaz użytej aparatury pomiarowej,
- wyniki testów,
- klasa filtru.
Należy również zwrócić uwagę na wykonanie filtrów HEPA: wersje najtańsze, wyposażone w ramy z MDF, nie nadają się do stosowania w szpitalach ze względu na ryzyko rozwoju mikroorganizmów w samej ramie.
03.2. Badania szczelności osadzenia oraz integralności filtrów HEPA
Pomiary mają na celu wykrycie przecieków nieoczyszczonego powietrza, które potencjalnie może być zanieczyszczone mikroorganizmami chorobotwórczymi:
- weryfikacja braku przecieków przez filtr (filtr mógł zostać uszkodzony podczas transportu oraz montażu),
- weryfikacja braku przecieków spod uszczelki filtru oraz z samego nawiewnika.
Pomiary wykonuje się zgodnie z wymogami normy PN-EN ISO 14644-3; test polega na podaniu aerozolu testowego przed filtry HEPA, oznaczeniu jego stężenia w powietrzu, i następnie skanowaniu strony wylotowej filtrów laserowym licznikiem cząstek, który wykrywa ewentualne przecieki. Metoda jest nieinwazyjna, gdyż używany aerozol testowy (DEHS) jest bezpieczny oraz zadaje się go w stosunkowo niewielkim stężeniu. Dlatego też nie zaleca się stosowania w warunkach szpitalnych innej metody pomiarowej dopuszczanej przez normę (fotometr) gdyż wymaga ona stosowania bardzo wysokich stężeń aerozolu testowego.
03.3. Badanie klasy czystości pyłowej pomieszczenia
Pomiary wykonuje się według wymogów normy PN-EN ISO 14644-1. Za pomocą laserowego licznika cząstek mierzone jest stężenie cząstek stałych w powietrzu na sali. Norma określa wymaganą ilość punktów pomiarowych, równomiernie rozmieszczonych w całym pomieszczeniu.
Opisywane pomiary pozwalają potwierdzić, że ilość nawiewanego powietrza oraz jego rozkład w pomieszczeniu są prawidłowe.
PODSUMOWANIE Walidacja instalacji klimatyzacyjnej na bloku operacyjnym jest metodą pozwalającą na wyeliminowanie jednego z ważnych potencjalnych źródeł zakażeń wewnątrzszpitalnych. Wykonywana zgodnie z normą PN-EN ISO 14644-3 jest procedurą szybką, dającą pewne i powtarzalne wyniki. Wykryte nieprawidłowości można często usunąć już w trakcie badań (np. wymiana uszkodzonych filtrów, uszczelnienie nawiewnika). Ponadto walidacja jest szczególnie przydatna przy odbiorze nowo wykonanych instalacji, gdyż szybko pokazuje błędy i nieprawidłowości, umożliwiając ich naprawę przez wykonawcę.